Baharın Bitkileri 2: Sinirli Ot (Plantago)

Yine Baytop Hoca’nın sinirli ot tarifiyle başlıyorum yazıma. “Plantago türlerine verilen genel ad. Bir veya çok yıllık otsu bitkilerdir. Bazı türler gövde yapar. Bazı türlerde ise gövde bulunmaz. Yapraklar yara iyi edici ve ya et dolması sarmakta sebze olarak kullanılır. Anadolu’da halk arasında kullanılan diğer isimleri; ateş yaprağı, beşdamar otu, boğa yaprağı, damar otu, damar yaprağı, kırksinir otu, pağa yaprağı, siğil otu, sinsek (Zonguldak), sinirli ot, sinir ot, yedi damar otu, yılandili, yılan otu (Van).”

Aslında sadece baharda değil yılın oniki ayında, sinirli ot adım başı her yerde karşımıza çıkabilen bir şifalı bitkidir. Bu isim yapraklarındaki derin sinir-damar gibi görünümden dolayı verilmiştir. Sinirli ot bizim memleketimizde(Trabzon) damar yaprağı ismiyle meşhurdur. Bizim köylerde kan durdurucu etkisi bilinir ve yalnız bunun için kullanılır. Oysa görüyoruz ki sinirli ot geniş kullanım alanına sahip bir bitki. Dar yapraklı ve geniş yapraklı sinirli ot çeşitleri vardır.

Sinirli ot cilt rahatsızlıklarında çok faydalıdır. İçeriğinde salyangoz kremlerinde bulunan allontoin maddesi bulunur. Allantoin ciltteki hücrelerin yenilenmesini ve yara-yanığın iyileşmesini sağlar. Derideki sertlik, şişlik, hemoroid, sivilce ve siğillerde çok etkilidir. Kapanmayan yaraları dahi iyileştirir. Bunun için sinirli ot ezilerek şişlikler ovulur. Deri rahatsızlıklarında kullanmak üzere sinirli ot yağı da yapabilirsiniz. Yapımı için bakınız; evde bitki yağı yapımı

Sinirli otun akciğer ve bronşiyal astımı geçirici etkisi vardır. Arı ve böcek sokmalarında ağrının kesilmesini sağlamak için kullanılır. Sinirli otun içerisindeki süngersi liflerden dolayı zayıflatıcı etkisi vardır.

Osmanlı Tıbb’ı incelendiğinde ise sinirli ot her türlü şişlikte; ağız yarası-abse, diş iltihabı-şişmesi, boğaz lenf bezlerinin şişmesi, basur, geçmeyen yaraların tedavisinde, böcek sokmalarında kullanılmıştır. Hatta Osmanlı Tıbb’ında sinirli otun yara iyileştirici özelliğinden istifadey ederek, veremde yani akciğerin çürümesi rahatsızlığında bile verem yaralarını iyileştirmek için kullanılmıştır. Ayrıca grip ve nezlenin tedavisinde kullanılmıştır.

Avrupa’da resmi kurumlar tarafından sinirli otun tıbbi olarak kullanımı onaylanmıştır. ESCOP ve Alman Komisyon E Monografları’nda solunum yolu iltihabı, ağız ve boğaz mukozasının hafif iltihaplarında, haricen iltihaplı deri rahatsızlıklarında kullanılabileceği onaylanmıştır.

Sinirli otun bilinen herhangi bir yan etkisi bulunmamaktadır. Sinirli otun çayını çiğ ya da kurutarak yapabilirsiniz. Ebegümeci gibi sinirli otta müsilaj içeriğinden dolayı kaynatılmaz. Soğuk suda maserasyon denilen yöntemle demlenir. Bunun için akşamdan bir tatlı kaşığı kuru bitkiyi bir bardak soğuk suya ekleyin, sabah için. Sabah ekleyip, akşam için.

Kaynaklar:
ESCOP Monograaphs
Hwee Ling Koh, A Guide to Medicinal Plants: An Illustrated Scientific and Medicinal Approach
Turhan Baytop, Türkçe Bitki Adları Sözlüğü